ชุมชนเจริญไชย

ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของเยาวราช ไม่ว่าจะหมายถึงการจากไปของย่านเก่าที่เต็มไปด้วยประวัติศาสตร์ หรือการเข้ามาใหม่ของห้างร้าน อาคารพาณิชย์ รวมไปถึงรถไฟฟ้าใต้ดินก็ดี แต่สิ่งหนึ่งที่ยังคง (อย่างน้อยก็ในเวลานี้) คือวิถีชีวิตของชาวจีนรุ่นต้นรัตนโกสินทร์ที่ถูกสืบทอดกันมาอย่างเคร่งครัดในตรอกเล็กๆ ริมถนนเจริญกรุงตอนบนที่ชื่อ “เจริญไชย” ตรอกการค้าที่เริ่มต้นจากโรงน้ำชาโคมเขียว ปัจจุบันที่นี่เป็นย่านทำกระดาษงานพิธีกรรมของชาวจีนที่เก่าแก่ที่สุดและใหญ่ที่สุดทั้งในกรุงเทพฯ และประเทศไทย ซึ่งหนึ่งในเหตุผลน่าจะมาจากการที่ย่านนี้รายล้อมไปด้วยศาลเจ้าถึง 5 แห่ง ได้แก่ วัดมังกรกมลาวาส ศาลเจ้ากวางตุ้ง ศาลเจ้าหลี่ตีเบี้ยว ศาลเจ้าเล่งบ๋วยเอี้ย และศาลเจ้าไต่ฮงกง (มูลนิธิปอเต็กตึ๊ง)

ไม่น่าเชื่อว่าที่นี่แม้จะเป็นย่านทำกระดาษไหว้เจ้า ไหว้บรรพบุรุษตามธรรมเนียมจีนที่อยู่เมืองไทย แต่ครั้งหนึ่งหลังจากที่กระไหว้เจ้าถูกยกเลิกไปในประเทศจีนกว่า 30 ปี ช่างกระดาษในตรอกเจริญไชยนี่แหละที่นำความรู้เรื่องการทำกระดาษกลับไปถ่ายทอดให้ประเทศจีนอีกครั้ง ส่วนในปัจจุบันแม้กระดาษบางส่วนจะมาจากโรงงานในจีน แต่ทุกบ้านในตรอกยังคงสืบสานงานพับกระดาษทั้งแบบสมัยใหม่ และแบบโบราณ เดินเข้าไปตั้งแต่ต้นซอยถึงท้ายซอยก็จะได้เห็นทุกบ้านนั่งพับกระดาษกันมือเป็นระวิง

นอกจากจะมาซื้อกระดาษเพื่อใช้ในงานพิธีกรรมต่างๆ ของชาวจีนแล้ว ในวันธรรมดา ที่นี่ยังมีพิพิธภัณฑ์ชุมชนเล็กๆ “บ้านเก่าเล่าเรื่องชุมชนเจริญไชย” ซึ่งซ่อนอยู่กลางตรอก ในห้องแถวลูกผสมไทย-ฝรั่ง-จีน ที่ได้แบบมาจากสิงคโปร์และสร้างในปลายรัชกาลที่ 5 โดย “บ้านเก่าเล่าเรื่องชุมชนเจริญไชย” แห่งนี้เปิดให้เข้าชมทุกวัน แต่อาจจะไม่มีคนนำชม เพราะคณะทำงานล้วนเป็นชาวชุมชนที่ขายของอยู่ในย่านนั้น ตัวพิพิธภัณฑ์เล่าเรื่องราวทั้งประวัติของย่าน ร้านรวงต่างๆ ที่น่าสนใจรวมไปถึงอาชีพที่ได้เริ่มหายไปจากชุมชน อย่างหมอดูตำราจีน หรือช่างทำโคมกระดาษแก้ววันไหว้พระจันทร์ เป็นต้น

สำหรับคนที่มาซื้อกระดาษไหว้ต่างๆ ย่านนี้มีทั้งร้านขายปลีกและขายส่ง ส่วนใครที่ไม่ได้ไหว้ตรุษจีน สีสันของกระดาษที่ซ่อนประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจจะทำให้ความน่าสนใจของย่านนี้เพิ่มเป็นเท่าตัว หรือถ้าไม่อินด้านประวัติศาสตร์ “บะหมี่จับกัง” ร้านดังในตำนานของย่านก็พอจะเป็นคำเชิญชวนที่ดีของย่านนี้ได้เหมือนกัน