ชวนเที่ยว 8 พิพิธภัณฑ์ใกล้บ้าน เรียนรู้ประวัติศาสตร์ชุมชนรอบกรุงเทพฯ

พิพิธภัณฑ์บนชั้น 2 ของวัดไตรมิตรวิทยารามวรวิหาร บอกเล่าเรื่องราวการอพยพของคนจีนที่มาตั้งรกรากในย่านเยาราชตั้งแต่ช่วงศตวรรษที่ 18 จนถึงปัจจุบัน มีการแบ่งโซนตามยุค โดยโซนแรกได้จำลองสภาพท้องเรือสำเภาของชาวจีน เหมือนเราได้มาเทียบท่าพร้อมๆ กับชาวจีนในยุคนั้น

พอเดินพ้นท้องเรือมาก็จะเป็นการจำลองอาชีพของชาวจีนยุคนั้นที่ส่วนใหญ่จะเป็นพ่อค้าแม่ขาย ทุกอย่างออกแบบมาอย่างสมจริงจึงทำให้เราเห็นภาพเยาวราชยุคนั้นได้ชัดเจนมาก ถัดจากโซนนี้ก็จะเป็นโซนของยุคกลาง และยุคใหม่ ที่เล่าเรื่องด้วยภาพถ่าย อยากรู้ประวัติศาสตร์เยาวราชแบบละเอียดและเห็นภาพต้องมาที่นี่

พิพิธภัณฑ์นี้ตั้งอยู่ในชุมชนเจริญไชย ถนนเจริญกรุง พูดง่ายๆ ก็คือเป็นบ้านหลังหนึ่งของชุมชนนั่นเอง แต่ก่อนเป็นบ้านของคณะงิ้วที่ถูกปล่อยทิ้งร้าง กระทั่งปี 2554 ได้ถูกปรับเปลี่ยนมาเป็นพื้นที่จัดนิทรรศการบอกเล่าประวัติศาสตร์ของชุมชนเจริญไชย เป็นพิพิธภัณฑ์แห่งแรกและแห่งเดียวในย่านไชน่าทาวน์ที่ออกแบบและดำเนินการโดยคนในท้องถิ่น เป็นบ้านสองชั้น ชั้นล่างมีแค่ห้องน้ำกับบันได ไม่เหมือนหลังอื่นๆ ที่จะมีพื้นที่อยู่อาศัยได้ทั้งสองชั้น พอขึ้นไปบนชั้นสองก็จะคือพื้นที่นิทรรศการแสดงประวัติชุมชนเจริญไชย ซึ่งเป็นย่านทำกระดาษไหว้เจ้าของชาวจีนที่เก่าแก่ที่สุดและใหญ่ที่สุดในกรุงเทพฯ

พิพิธบางลำพู ตั้งอยู่ใกล้กับป้อมพระสุเมรุ ถนนพระสุเมรุ เป็นศูนย์การเรียนรู้เชิงวัฒนธรรมชุมชนในความดูแลของกองส่งเสริมและพัฒนาทรัพย์สินมีค่าของรัฐ กรมธนารักษ์ สร้างขึ้นเพื่อส่งเสริมและพัฒนาชุมชนบางลำพูให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวบริเวณเกาะรัตนโกสินทร์ และเป็นศูนย์การเรียนรู้เชิงการศึกษาวัฒนธรรมชุมชนของชุมชนบางลำพู

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้บอกเล่าเรื่องราวและวิถีชีวิตของชาวบางกอกตั้งแต่ปี 2480-2500 ผ่านนิทรรศการจัดแสดงข้าวของเครื่องใช้ เฟอร์นิเจอร์ และงานฝีมือต่างๆ

ท้ายซอยหลักของชุมชนกุฎีจีนเป็นที่ตั้งของบ้านไม้ที่ได้รับการบูรณะใหม่ให้ดูขาวสะอาดตา ตกแต่งด้วยพื้นลายกระเบื้องสไตล์อาซูเลโฆส (Azulejos) โดยชั้นล่างเป็นคาเฟ่เล็กๆ ในขณะที่ชั้นบนเป็นส่วนของพิพิธภัณฑ์ บอกเล่าเรื่องราวความสัมพันธ์ของราชอาณาจักรสยามและโปรตุเกสตั้งแต่สมัยพระเจ้ามานูเอลที่ 1 ทรงส่งเรือมาเยือนประเทศในทวีปเอเชีย พร้อมนำวิทยาการสมัยใหม่อย่างการทหาร การแพทย์ การสร้างป้อม เรื่อยไปจนถึงการรวบรวมเรื่องรางของขนมไทยที่ได้แรงบันดาลใจมาจากโปรตุเกสของท้าวทองกีบม้า

นอกจากนี้ทางพิพิธภัณฑ์ยังได้รวบรวมข้าวของเครื่องใช้และรูปภาพของคนกลุ่มแรกๆ ที่เข้ามาอาศัยในชุมชนแห่งนี้ คุณยังสามารถปีนขึ้นบนชั้นลอยด้านบนที่จัดสำหรับชมวิวกุฎีจีนและแม่น้ำเจ้าพระยาเกือบ 360 องศาอีกด้วย

บ้านไม้เล็กๆ ขนาดเท่าห้องๆ หนึ่ง คือพิพิธภัณฑ์ขนาดย่อมที่รวบรวมหลักฐานทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับ ‘ชุมชนกำแพงทองพัฒนา ตลาดน้ำคลองบางหลวง’ ที่มีมาแต่โบราณ ภายในจัดโชว์ข้าวของเครื่องใช้เก่าแก่ เช่น วิทยุ เครื่องเล่นเทปคาสเซ็ต เครื่องพิมพ์ดีด และข้าวของเครื่องใช้ในครัวเรือน

ครั้งหนึ่งข้าวของพวกนี้เคยเป็นที่นิยม เรียกว่ามีกันแทบทุกบ้าน ไม่ต่างจากคอมพิวเตอร์ โน้ตบุ๊ก หรือเครื่องใช้ไฟฟ้าทันสมัยอื่น ๆ ที่เรามีกันอย่างทุกวันนี้ แต่ปัจจุบันหลาย ๆ ชิ้น ก็กลายเป็นของหายากไปแล้ว ใครชอบความวินเทจหรืออยากมาดูของหายากด้วยตัวเองก็ต้องมาที่พิพิธภัณฑ์คลองบางหลวง วึ่งเปิดให้คนรุ่นใหม่เข้ามาเรียนรู้อดีตผ่านสิ่งของดั้งเดิมในชุมชนได้อย่างใกล้ชิด

อาคารไม้เก่าแก่ที่สร้างขึ้นในปีพ.ศ. 2465 แห่งนี้ได้กลายเป็นพิธพิธภัณฑ์ที่พาเราไปรู้จักกับย่านท่าเตียน และท่าวัง ผ่านนิทรรศการที่แสดงโบราณวัตถุและภาพถ่ายวินเทจ นอกจากนี้ยังมีมุมเรียนรู้ชีวิตของผู้คนที่มีชื่อเสียงในย่าน เช่น อดีตนายกรัฐมนตรี ปรีดี พนมยงศ์ เป็นต้น