'ศาลเจ้าแม่ทับทิม' หมุดสุดท้ายของชุมชนสะพานเหลืองที่กำลังจะถูกรื้อย้าย

#saveศาลเจ้าแม่ทับทิม ที่ขึ้นติดอันดับ 1 เทรนด์ทวิตเตอร์ไทย เมื่อไม่นานมานี้ เป็นอีกครั้งที่เรื่องของการพัฒนาพื้นที่เพื่อสร้าง ‘ของใหม่’ นำมาซึ่งการคัดค้านของกลุ่มคนผู้รักและหวงแหนใน ‘ของเก่า’ ที่มีความสำคัญทั้งในแง่คุณค่าทางจิตใจ รวมถึงประวัติศาสตร์และสถาปัตยกรรมที่ไม่สามารถสร้างขึ้นมาทดแทนได้

แฮชแท็กดังกล่าวเกิดขึ้นหลังจากที่สำนักงานจัดการทรัพย์สิน จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ส่งหนังสือแจ้งผู้ดูแลศาลเจ้าแม่ทับทิม สะพานเหลือง ให้ย้ายออกจากพื้นที่เพื่อปรับพื้นที่เตรียมการก่อสร้างอาคารตามโครงการพัฒนาที่ดิน โดยทางจุฬาฯ ได้จัดเตรียมพื้นที่ภายในบริเวณอุทยาน 100 ปี จุฬาฯ ไว้สำหรับก่อสร้างศาลเจ้าแม่ทับทิมแห่งใหม่

15 มิถุนายน ที่ผ่านมา คือเส้นตายที่สำนักงานจัดการทรัพย์สิน จุฬาฯ กำหนดให้ย้ายออกจากพื้นที่ แต่ปรากฏว่าช่วงเช้าของวันดังกล่าวมีกลุ่มนิสิตจุฬาฯ และประชาชน มาถือป้ายคัดค้านและไม่พบว่ามีตัวแทนจากฝั่งสำนักงานจัดการทรัพย์สิน จุฬาฯ เดินทางมายังศาลเจ้าแม่ทับทิม

กระแสการคัดค้านที่เกิดขึ้นทั้งในโลกออนไลน์และครั้งนี้ นอกจากประชาชนทั่วไปแล้วยังมีคนรุ่นใหม่จากหลายกลุ่มออกมาร่วมแสดงพลัง หนึ่งในนั้นคือ ภานุวัฒน์ ยศภิญโญพงศ์ ผู้ดูแลกลุ่ม 'ศรัทธาเจ้าแม่สวรรค์ เจ้าแม่ทับทิม' บนเฟซบุ๊ก ซึ่งสร้างขึ้นเพื่อแลกเปลี่ยนความรู้และประวัติศาสตร์ของเจ้าแม่ทั้งสององค์ มีสมาชิก 5,000 คน

ภานุวัฒน์ เป็นลูกหลานอาม่า (เจ้าแม่ทับทิม) มีความผูกพันธ์กับศาลเจ้าแห่งนี้มานาน รวมถึงเป็นคนรุ่นใหม่ที่สนใจในเรื่องศิลปวัฒนธรรมเป็นพิเศษ ให้ความเห็นว่า การย้ายหรือไม่ย้ายไม่ใช่เรื่องสำคัญเท่ากับการรักษาคุณค่าของศาลเจ้าแห่งนี้ไว้ให้ได้มากที่สุด ซึ่งหากมีการรื้อย้ายสิ่งที่เขากังวลมากที่สุดคือเรื่องสถาปัตยกรรมจีนแต้จิ๋ว ที่สร้างไว้โดยช่างจีน มีรายละเอียดด้านงานช่างอันเป็นเอกลักษณ์ที่ไม่สามารถสร้างใหม่ให้เหมือนของเดิมได้ โดยเฉพาะเมื่อถูกสร้างโดยช่างไทย

แต่หากไม่รื้อย้ายและมีการสร้างอาคารใหม่ขึ้นมา แน่นอนว่าธรรมเนียม ประเพณีหลายอย่างที่เคยปฏิบัติกันมายาวนานจะต้องถูกจำกัดและอาจเลือนหายไปในที่สุด เช่น การแสดงงิ้ว การจุดธูปไหว้เจ้า เพราะฉะนั้นสิ่งที่สำคัญจึงเป็นการหาทางออกร่วมกันเพื่อให้คุณค่าเหล่านี้ยังคงอยู่

ปัจจุบันศาลเจ้าอยู่ภายใต้ความดูแลของทายาทรุ่นที่ 4 ตัวอาคารเป็นสถาปัตยกรรมจีนแต้จิ๋ว เพิ่งถูกสร้างขึ้นใหม่ มีอายุราว 50 ปี ซึ่งไม่นับรวมเป็นโบราณสถาน แต่องค์เจ้าแม่ทับทิมที่เป็นองค์เทพประธานนั้นได้ประดิษฐานอยู่ในพื้นที่แห่งนี้ตั้งแต่เริ่มก่อตั้งชุมชนสะพานเหลือง ซึ่งมีอายุร่วมร้อยปี โดยมีหลักฐานเป็น กระถางธูปสลักพระปรมาภิไธยย่อ ‘จปร’ ซึ่งเป็นเครื่องสังเค็ดในงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ รัชกาลที่ 5 ที่รัชกาลที่ 6 ได้พระราชทานให้กับศาลเจ้า