Dünyayı Değiştirenler

Garrett Bradley’nin ödüllü belgeseli ‘Time’ lo-fi görüntülerin ve büyük ideallerin nadir rastlanan bir birleşimini sunuyor. Bu film Amerika’daki hapishanelere dair bir aile, umut ve aşk hikayesi. Belgesel New York’lu yönetmenin kariyerinde bir dönüm noktası oldu. MoMA’da gerçekleşen sergileri ve Sundance’te beğeni toplayan kısa filmleri, Bradley’nin müthiş bir hikaye anlatıcısı olduğunu zaten kanıtlamıştı. Bradley yeteneğini ırkçılığa ve sosyal sorunlara dikkat çekmek için kullanıyor. Seyircilerin ve eleştirmenlerin tepkilerine bakılırsa ‘Time’ zamana meydan okuyan bir yapıt olacak.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: ‘Time’ın Oscar adayı olması, Bradley’yi Hollywood’un radarına soktu. Ava DuVernay da yıllardır onu öve öve bitiremiyor.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Bradley, sanatının gücüyle, Afrikalı Amerikalıların beyaz Amerikalılara kıyasla beş kat fazla hapse girmesine neden olan statükoya meydan okuyor.  Phil de Semlyen

instagram.com/garrettgarrettbradleybradley, garrettabradley.com

İsmi Türkçede ‘büyükanne işe geldi’ anlamına gelen A Avó Veio Trabalhar, Lizbon’da 70’ten fazla büyükanneye zanaat ürünleri satabilecekleri ve el işi atölyeleri düzenleyebilecekleri bir platform sunan yaratıcı bir merkez. Susana António ve Angelo Campota tarafından kurulan organizasyon üyelerinin yalnız hissetmelerinin önüne geçmeyi amaçlıyor.

Şu ana kadarki en büyük başarıları: Düzenlenen bağış kampanyası sayesinde A Avó Veio Trabalhar genel merkezinde 12 ay daha kalma imkanı elde etti.

Dünyayı nasıl değiştiriyorlar? Giderek yaşlanan bir şehir olan Lizbon’da onlarca kadını yalnızlıktan kurtarıyorlar. Vera Moura

instagram.com/aavoveiotrabalhar, fermenta.org

Bir sanat formu olarak drag’ın geçmişini ve bugününü Divine ve RuPaul temsil ediyorsa, geleceğini temsil eden ismin de Bimini Bon Boulash olduğunu söyleyebiliriz. Kendisi RuPaul’s Drag Race UK’in son sezonunda tacı kapmaya çok yaklaştı. Vegan, non-binary, işçi sınıfı mensubu, açık sözlü Bimini Bon Boulash tacın sahibi olamadı ancak pandemi sırasında bir performans sanatçısı olmanın finansal zorlukları, ruh sağlığı ve ikili cinsiyet rollerini benimsememe gibi konuların televizyonda konuşulmasına vesile oldu. Her hafta giydiği efsanevi kostümleri de unutmayalım.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: İkili olmayan cinsiyet sistemini, ulusal bir televizyon kanalında herkesin anlayabileceği şekilde anlatması.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? İkili cinsiyet rollerini benimsemeyenlere yol gösteriyor.

James Manning

İnstagram.com/biminibabes

Lindsay Rose Medoff, hızlı moda endüstrisine kafa tutuyor. Kurduğu Los Angeles merkezli dikiş atölyesi her hafta tekstil atıklarını toplayıp geri dönüştürüyor. Ayrıca herkesin kıyafetlerini gönderebildiği bir giysi onarım programını yürütüyor Medoff. Tamamen atıklardan yapılmış keten yorgan gibi ürünler de satıyorlar. Medoff pandeminin ortasında, her hafta 200’den fazla hazır giyim işçisinin ve ailesinin karnını doyuran bir gıda dağıtım programı başlattı.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Her yıl 100.000 kilodan fazla giysiyi çöplüklerden kurtarmak.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Tekstil ürünlerine yeniden hayat vererek hızlı moda endüstrisinin sebep olduğu muazzam miktardaki atığı ortadan kaldırmayı amaçlıyor. Sarah Medina

instagram.com/suaysewshop, suayla.com

Camille Aumont Carnel on parmağında on marifet olan biri. Eski bir şef olan Carnel aynı zamanda bir influencer, yazar ve feminist aktivist. 24 yaşındaki oyuncu, geçtiğimiz on yılda birçok kişinin hayatı boyunca başaracağı işlerden çok daha fazlasını yaptı. Üstelik yapacakları henüz bitmedi. Carnel, MeToo hareketini Paris’in yeme-içme sahnesine getiren Instagram hesabı @jedisnonchef’in yüzü olarak tanınıyor. Bu hesapta Fransız restoranlarındaki kadına yönelik taciz ve şiddet olayları anonim olarak paylaşılıyor.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Carnel’in geniş bir takipçi kitlesi var. Instagram’daki dört farklı hesabı bugüne kadar 850.000’den fazla takipçi topladı.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Carnel paylaştığı her yeni hikayeyle kadınlar için daha güvenli, daha adil çalışma alanları yaratılmasına katkıda bulunuyor. Morgan Olsen

İnstagram.com/camilleaumontcarnel, instagram.com/jedisnonchef

Alman çevre aktivisti Andreas Noe 2020 yılında moleküler biyoloji danışmanlığını bırakıp Portekiz sahillerinin yolunu tuttu. Amacı yürümek, plajları temizlemek, plastik ve atıkların ekosistemler üzerindeki etkisi konusunda insanları bilgilendirmekti. İki ay süren yolculuğunda 800 km’den fazla yol kat etti ve çevre aktivistleriyle, şirketlerle, kuruluşlarla görüşmeler yaptı.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Yolculuğu boyunca 1,6 ton plastik topladı ve aktivistlerden hayır kurumlarına ve sörf okullarına kadar 100’den fazla grupla bir araya gelerek farkındalık yarattı.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Eğlenceli videolarıyla plastik kirliliğini gündemde tutuyor. Vera Moura

instagram.com/thetrashtraveler, thetrashtraveler.wordpress.com

Camille Walala nereye giderse gitsin, insanları gülümsetip mutlu ediyor. Londralı sokak sanatçısı renkli, eğlenceli enstalasyonlarını New York’tan Melbourne’e kadar birçok şehre taşıdı ama en çok iz bıraktığı yer memleketi. Eserlerinin çoğu geçici olsa da çalışmalarını sıklıkla sergilediği için sanki her yerde eseri varmış gibi hissediyorsunuz. İster duvar resimleri ister yaya geçitleri ister labirentler yapsın; devasa eserlerinin hepsi çok eğlenceli.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Geçen yıl Doğu Londra’da bir sokağı baştan yaratan Walala Parade.

Dünyayı nasıl değiştiriyor?

İnsanı neşelendiren kamusal sanat eserlerine imza atıyor. Huw Oliver

instagram.com/camillewalala, camillewalala.com

Los Angeles’lı bar emekçileri Othón Nolasco ve Damian Diaz pandeminin ilk günlerinde, restoran çalışanlarının zor durumda olduğunu fark etti. Sektörün belkemiğini oluşturan insanlar işsiz kalmışlardı ancak işsizlik yardımı alamadıkları için karınlarını doyurmakta zorlanıyorlardı. Nolasco ve Diaz hızla kaynak topladı ve haftada 30 aileye yemek sunmayı amaçlayan kâr amacı gütmeyen kuruluş No Us Without You LA’i kurdu. Şimdi 1.600’den fazla aileye yemek dağıtıyorlar.

Şu ana kadarki en büyük başarıları: İhtiyaç sahiplerine 50.000 dolarlık kira yardımı yapmak için United Way of Los Angeles ile güçlerini birleştirdiler. No Us Without You ailelerin finansal anlamda toparlanmasına yardımcı olmak için özel ders ve iş bulma programları üzerinde de çalışıyor.

Dünyayı nasıl değiştiriyorlar? Yorulmak nedir bilmeyen gönüllülerden oluşan ekip hem ailelere yardımcı oluyor hem de yeme-içme sektörünün isimsiz kahramanlarını onurlandırıyor. Morgan Olsen

instagram.com/nouswithoutyou, nouswithoutyou.la

Kuzey Nijerya doğumlu Kunlé Adeyemi babasının izinden giderek mimariye gönül verdi ve Rem Koolhaas ile mega projelerde çalıştı. Amsterdam merkezli şirketi NLÉ’de 2010 yılından bu yana yükselen deniz seviyeleri gibi sorunlara çözüm bulmak için çabalıyor. Adeyemi’nin imzasını taşıyan yüzen yapılar arasında Lagos’ta bir okul ve Cape Verde’de inşaatı devam eden bir konser salonu var. Dünyanın büyük şehirlerinin yüzde 80’inin su kenarında olduğunu göz önüne alınırsak, bu projelere gelecekte çok ihtiyacımız olacak.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: African Water Cities projesi, Afrika şehirlerinin iklim değişikliği çağında nasıl gelişebileceğine dair kapsamlı bir araştırma.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Dünyanın en savunmasız toplulukları başta olmak üzere herkesi yükselen dalgaların yıkıcı etkisine hazırlıyor. James Manning

nleworks.com

Yip Pin Xiu bugüne kadar birçok başarıya imza attı. Bir sürü altın madalya kazandı, parlamentoya girdi ve Singapur’da engellilik konusunda farkındalık yaratan bir isim haline geldi; ama daha yapacak çok şeyi var. Yüzme şampiyonu, engellileri sporda ve dünyada daha görünür kılmak için çabalıyor. Pekin’deki 2008 Olimpiyatları’nda Singapur’a tarihteki ilk paralimpik altın madalyasını kazandırdı. Singapur’un Sports Hall of Fame’ine giren ilk paralimpik sporcu oldu. 26 yaşında, parlamentonun gelmiş geçmiş en genç üyesi unvanını kazandı. Peki sırada ne var? Singapur’un en donanımlı paralimpik sporcusu ve ünlü aktivisti yeni projelere hazır.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Sırtüstü yüzmede 50 ve 100 metre rekorlarını kırdı.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Spor dünyasında engellilerin haklarını savunuyor ve onların görünürlüğünü artırıyor. Sarah Medina

instagram.com/yippinxiu

Marine Mandrila ve Louis Martin birlikte 18 ülke gezerken, yemek pişirmenin insanları ve kültürleri bir araya getirdiğini öğrendi. Ardından kolları sıvadılar ve mülteci aşçıları dünyanın en iyi restoranlarıyla buluşturan çok boyutlu Refugee Food’u hayata geçirdiler. Dünyanın dört bir yanındaki mutfakları deneme imkanı sunan bu program aynı zamanda mültecilerle ilgili olumsuz algıları değiştirmeyi ve gelecek vadeden şeflere profesyonel eğitim vermeyi hedefliyor.

Şu ana kadarki en büyük başarıları: Mandrila ve Martin, La Résidence adlı Paris restoranında yeni yeteneklerin mesleğe adım atmasına vesile oluyor.

Dünyayı nasıl değiştiriyorlar? Refugee Food topluma farklı açılardan pozitif katkı sağlıyor. Öncelikle projeye katılan şeflerin kendilerine güveni artıyor. Restoran müşterileri ise mülteci topluluklarına dair algılarının olumlu yönde değiştiğini söylüyorlar. Morgan Olsen

instagram.com/refugeefoodfestival, refugee-food.org

San Francisco’daki Three Babes Bakeshop’un kurucu ortağı Lenore Estrada pandeminin ortasında şehirdeki küçük işletmelere destek olmak amacıyla SF New Deal’ı kurdu. Mütevazı bir şekilde başlayan bu girişim, kısa sürede ihtiyaç sahiplerine bir milyondan fazla öğün sağlayan bir organizasyona dönüştü. Ayrıca milyonlarca dolarlık mali yardımla sayısız restorana destek oldu.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Küçük işletmelere 10 milyon doları aşkın yardım yaptı.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Restoranların pandemi nedeniyle yaşadığı finansal zorlukları atlatmasına yardımcı oluyor. Alex Plim

sfnewdeal.org

Geri dönüştürülmüş plastik poşetlere ve kahve fincanlarına aşinayız, peki daha önce plastikle asfaltlanmış yollar gördünüz mü? Yoksul topluluklar için son derece önemli bir kaynak olabilecek plastiği tamamen yasaklamaya yönelik kampanyalardan endişe duyan kimya profesörü Dr. Rajagopalan Vasudevan, gezegene zarar vermeden kitlesel ölçekte plastik imha etmenin bir yolunu aramaya başladı. 2001 yılında, erimiş plastiğin yolları oluşturan malzemeleri bir arada tutma konusunda gerçekten iyi olduğunu ve yolları çok daha dayanıklı hale getirdiğini keşfetti. Dr. Rajagopalan su şişelerinden tek kullanımlık poşetlere kadar birçok plastik atığı kullanarak Hindistan’da on binlerce kilometrelik yolun asfaltlanmasını sağladı ve tonlarca plastiğin çöpe gitmesini önledi.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Plastik atıkların yeniden kullanımı konulu araştırmasıyla Hindistan’da Padma Shri ödülünü kazandı.

Dünyayı nasıl değiştiriyor?

Dr. Vasudevan plastiklerle neler yapabileceğimiz konusunda yeni fikirler üretiyor.

Alexandra Sims

Yer altında ağaçların birbirleriyle nasıl konuştuğunu ya da mor ve sarı çiçeklerin neden yan yana büyüdüğünü merak ettiniz mi hiç? Cevabınız evetse, botanikçi Robin Wall Kimmerer ile tanışın. Kimmerer çok satan kitabı ‘Braiding Sweetgrass’ta Kuzey Amerika’nın vahşi doğasının işleyişini, sömürgeleşmeden bu yana bitkilerin ve hayvanların nasıl geri dönüşü olmayan bir şekilde değiştiğini okunaklı bir şekilde anlatıyor. Kimmerer’in yazıları modern batı medeniyetinin doğadan ne kadar uzak olduğunu gözler önüne seriyor. Ayrıca toprakla ve tüm canlılarla ilişkimizi gözden geçirmemiz için bizi teşvik ediyor.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: İlk kitabı ‘Gathering Sweetgrass’ New York Times’ın çok satanları arasına girdi ve bir internet fenomeni haline geldi.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? İnsanlar ve doğa arasındaki ilişkinin değişmesi gerektiğini savunuyor.

Sarah Medina

robinwallkimmerer.com

Yönetmen Ladj Ly, ‘Les Misérables / Sefiller’ filmiyle Fransız sinemasında adeta bir bomba etkisi yarattı. Fransa’nın banliyölerine dair zor sorular soran film aynı zamanda toplumsal gerçekçi ruhuyla büyük bir değişim talebinde bulunuyor ve bunu yaparken bir gerilim filmi kadar sürükleyici kalmayı başarıyordu. Yönetmenin kendisi de değişimin bir parçası olmaya çalışıyor. Paris’in Montfermeil banliyösünde ücretsiz bir film okulu olan École Kourtrajmé aracılığıyla temel sosyal haklardan mahrum olan, dezavantajlı yeni yetenekleri eğitmeyi hedefliyor. Öğrencilerle bilgilerini paylaşan isimler arasında Spike Lee, George Lucas ve sokak sanatçısı JR var.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: ‘Les Misérables / Sefiller’ filmiyle César ödülü kazandı, Cannes’da övgüler aldı ve Oscar’a aday oldu.

Dünyayı nasıl değiştiriyor?

Ladj Ly yönettiği filmlerle ve kurduğu film okuluyla geri planda kalmış hikayeleri ana akımın parçası haline getiriyor. Houssine Bouchama

instagram.com/ladjly, instagram.com/ecolekourtrajme

Greta Thunberg’ü herkes tanıyor, şimdi Hilda Flavia Nakabuye ile tanışma zamanı. Ergenliğinin son yıllarından beri iklim krizi konusunda çalışmalar yapan Nakabuye okul grevlerinin 2019’da Uganda’da da başlamasını sağladı. İklim mücadelesinin zengin ülkelerle sınırlı kalmaması konusunda lafını esirgemiyor Nakabuye. İklim krizinin fakir ülkeleri daha fazla tehdit ettiği düşünüldüğünde bu çok önemli. “Ben iklim krizinin bir kurbanıyım ve bunu söylemekten utanmıyorum,” diyor.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Uganda’da ve Doğu Afrika’da Fridays for Future mücadelesine 50.000’den fazla kişinin katılmasını sağladı.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Siyasi liderleri iklim krizine dair ciddi adımlar atmaları için ikna etmeye çalışıyor. James Manning

twitter.com/Fridays4FutureU, fridaysforfuture.org

Bjarke Ingels on yıl kadar önce ‘hedonistik sürdürülebilirlik’ sloganıyla dikkatleri üzerine çekti. Bu slogan aslında Danimarkalı mimarın çalışmalarının gerçeküstü yönünü özetliyor. Malezya’nın Penang Adası açıklarında yepyeni bir sürdürülebilir şehir inşa etmeyi planlıyor mesela. Ingels’in projelerinin fütüristik ve iyimser olduğunu söylemek mümkün.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Birleşmiş Milletler’den destek alan Ingels, 10.000 kişiye ev sahipliği yapabilecek yüzen yaşam alanları yaratma planını açıkladı. Şirketi BIG, Kopenhag’da prototipler inşa etti bile.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Sürdürülebilir kentsel gelişimi teşvik ediyor. Huw Oliver

instagram.com/bjarkeingels, big.dk

Nick Kokonas bir restoranın başarılı olmak için hangi özelliklere sahip olması gerektiğini düşünmeye epey zaman ayırıyor. Üç Michelin yıldızlı bir restoranı bünyesinde barındıran Chicago merkezli Alinea Group’un ortaklarından biri olan Kokonas aynı zamanda çığır açan rezervasyon platformu Tock’un kurucusu. İki iş modeli de Mart 2020’de geçici olarak işlemez hale gelince Kokonas oyunun kurallarını değiştirdi. Alinea paket servis hizmeti veren bir restorana, Tock To Go ise harika bir teslimat platformuna dönüştü. Yaptıkları kesintilerle restoranları zor durumda bırakan platformların aksine Kokonas’ın platformu yalnızca yüzde üçlük kesinti uyguladı.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Tock’u 400 milyon dolar karşılığında Squarespace’e sattı.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Restoran sahiplerinin pandemi döneminde güçlü kalmasına yardımcı olan Kokonas restoran endüstrisinin Robin Hood’u. Morgan Olsen

instagram.com/nkokonas, tock.com

David Yeung 2012 yılında Hong Kong’luları daha sürdürülebilir bir yaşam tarzına yöneltmek için Green Monday kampanyasını başlattı. Bu kampanya şehrin karbon ayak izinin hafiflemesine katkıda bulunmak için insanları pazartesileri et yememeye çağırıyor. 2015 yılında ise şu anda Hong Kong’da birçok şubesi olan bitki bazlı market Green Common’u kurdu. 2018’de piyasaya çıkardığı bitki bazlı protein OmniPork da Hong Kong restoranlarında et yerine kullanılan popüler bir malzemeye dönüştü.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Green Monday projesi olağanüstü bir başarıya ulaştı. Bugün Hong Kong nüfusunun neredeyse yarısının bu kampanyadan haberdar olduğunu söylemek mümkün. Sayı gün geçtikçe artıyor ve insanlar et yemeyi azaltıyor.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? David Yeung, Hong Kong’un yemek kültürünü ve tüketici davranışlarını etkileyerek şehri yeşil, sağlıklı ve sürdürülebilir bir yaşama yöneltiyor. James Manning

instagram.com/greenmonday.david, greenmonday.org

Loujain al-Hathloul için her şey havaalanından evine araba kullanarak gitmesiyle başladı. Suudi Arabistan’da kadınların araba kullanmasının yasaklanmasını protesto etmek için direksiyon başına geçen aktivist kısa sürede kadın hakları mücadelesinin önde gelen isimlerinden biri oldu. Loujain al-Hathloul Mayıs 2018’de hapse girdi. Protesto ettiği yasa birkaç hafta sonra değişti ancak aktivist ülkenin terörle mücadele yasalarını ihlal ettiği gerekçesiyle beş yıl sekiz ay hapis cezasına çarptırıldı. Loujain al-Hathloul şartlı tahliyesi sırasında mücadelesine devam ediyor.

Şu ana kadarki en büyük başarısı: Vaclav Havel Human Rights ödülüne layık görüldü.

Dünyayı nasıl değiştiriyor? Kadınların bağımsızlığı için büyük bir mücadele ediyor. Sarah Medina

loujainalhathloul.org